Po rozwodzie małżonkowie mogą rozpocząć podział swojego majątku, uzyskanego w czasie trwania małżeństwa. W praktyce możliwe są dwa sposoby dokonania podziału majątku po ustaniu małżeństwa: umowny oraz sądowy. Przy umownym podziale majątku pamiętać należy, że w sytuacji, gdy w skład majątku wchodzi nieruchomość, umowę taką należy sporządzić w formie aktu notarialnego.

W sprawie sądowego podziału majątku po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, właściwy jest sąd miejsca położenia majątku. Wniosek o sądowy podział majątku wspólnego powinien zawierać podstawę ustania wspólności majątkowej, informacje, co znajduje się w majątku oraz żądanie w zakresie dokonania podziału.

W toku postępowania sąd ustala skład i wartość majątku, ustala istniejące pomiędzy stronami roszczenia oraz dokonuje ostatecznie podziału majątku. W przedmiotowym postępowaniu strony mogą jednocześnie dochodzić: ustalenia nierównych podziałów, zwrotu wydatków i nakładów, z majątku osobistego jednego z małżonków do majątku wspólnego, bądź z majątku wspólnego na rzecz majątku jednego z małżonków.

Zasadą jest równy podział majątku małżonków po rozwodzie. Odejście od wymienionej zasady jest możliwe jedynie z ważnych powodów wówczas, gdy jeden z małżonków w sposób rażący i uporczywy nie przyczyniał się do powiększenia wspólnego majątku, stosownie do swoich sił i możliwości zarobkowych. Należy jednak pamiętać, iż duży finansowy wkład jednego z małżonków do majątku wspólnego, nie przesądza jeszcze o kwestii nierównych udziałów.

Okoliczności, które oceniane z punktu widzenia zasad współżycia społecznego sprzeciwiają się przyznaniu jednemu z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do powstania której małżonek ten się nie przyczynił, należy rozumieć właśnie jako „ważne powody” (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19.12.2012 r., w sprawie II CSK 259/12). Ważnymi powodami mogą być w szczególności: długotrwała faktyczna separacja małżonków, fakt trwonienia majątku przez jednego z małżonków, alkoholizm, narkomania, hazard, dokonywanie zbyt ryzykownych operacji finansowych.

Ocenie dokonywanej w postępowaniu sądowym podlega całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem założonej rodziny (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 05.10.1974 r., w sprawie III CRN 190/74). Małżonek, który wystąpił z roszczeniem o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym, musi udowodnić, że spełnione zostały ustawowe przesłanki. Dowód dotyczący różnego stopnia przyczynienia się dotyczy przede wszystkim skutku postępowania małżonków i nie może ograniczać się do wykazania tylko zbyt niskiej staranności o powiększenie majątku. W orzecznictwie zdefiniowano ważne powody na gruncie art. 43 § 2 k.r.o. jako okoliczności, które oceniane z punktu widzenia zasad współżycia społecznego sprzeciwiają się przyznaniu jednemu z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do której powstania ten małżonek nie przyczynił się. Podkreśla się przy tym, że ocena ważnych powodów ma nie tylko aspekt majątkowy, ale również etyczny, co wyraża się w postulacie dokonywania ich oceny przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego. Wskazano jednak trafnie, że nie chodzi tu o winę w rozkładzie pożycia, ale o winę odnoszoną do nieprzyczyniania się lub przyczyniania się w mniejszym stopniu niż to wynika z możliwości małżonka do zgromadzenia majątku wspólnego (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 8 lutego 2018 r., II CNP 11/17, nie publ.).

Ciężar udowodnienia przyczynienia się małżonków w różnym stopniu do pomnażania majątku lub dbania o gospodarstwo domowe i rodzinę oraz występowania ważnych powodów dla ustalenia nierównych podziałów, spoczywa na osobie, która wnioskowała o ustalenie nierównych udziałów.