Nie wszyscy wiedzą, że za wypadek przy pracy przysługuje jednorazowe odszkodowanie. O odszkodowanie można ubiegać się zarówno z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jak i od pracodawcy. Jest to jednak obwarowane określonymi zasadami.

W pierwszej kolejności należy pamiętać, że nie każdy może ubiegać się od odszkodowanie za wypadek przy pracy, a jedynie osoba, która doznała stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w wyniku wypadku przy pracy albo uprawniony członek rodziny osoby zmarłej wskutek wypadku przy pracy tj.: małżonek, dziecko lub rodzice osoby zmarłej.

Aby uzyskać odszkodowanie za wypadek przy pracy w pierwszej kolejności należy zgłosić się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wniosek o jednorazowe odszkodowanie składa się poprzez płatnika składek tj. pracodawcę osoby poszkodowanej. Do wniosku o jednorazowe odszkodowanie należy dołączyć zaświadczenie o stanie zdrowia OL-9 zawierające m.in. informacje o zakończonym procesie leczenia i rehabilitacji, wystawione nie wcześniej niż na miesiąc przed złożeniem wniosku oraz ewentualną dokumentację medyczną. Ponadto należy dołączyć protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy sporządzony przez pracodawcę lub kartę wypadku. Należy pamiętać, aby dokumenty złożyć dopiero po zakończeniu procesu leczenia. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyda decyzję o przyznaniu lub o odmowie przyznania jednorazowego odszkodowania w ciągu 14 dni. Od decyzji służy odwołanie do Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji. Odwołanie składa się za pośrednictwem ZUS.

Jednorazowe odszkodowanie nie przysługuje ubezpieczonemu, gdy wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów bhp, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa albo w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych ubezpieczony przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku. Ograniczeń tych nie stosuje się w przypadku wypadków ze skutkiem śmiertelnym.

Wysokość świadczenia zależy od stopnia niesprawności organizmu i wynosi 20% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.

Osobom prowadzącym działalność pozarolniczą i osobom z nimi współpracującym oraz duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenia, jak również członkom ich rodzin, świadczenia nie przysługują w razie wystąpienia w dniu wypadku lub w dniu złożenia wniosku o przyznanie jednorazowego odszkodowania z tytułu choroby zawodowej zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne do czasu spłaty całości zadłużenia. Prawo do jednorazowego odszkodowania przedawnia się, jeżeli zadłużenie nie zostanie uregulowane w ciągu 6 miesięcy od dnia wypadku lub od dnia złożenia.

Odszkodowanie wypłacone przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie wyczerpuje jednak możliwości dochodzenia odszkodowania za wypadek przy pracy na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego. Odszkodowanie takie będzie przysługiwać w sytuacji, gdy odszkodowanie wypłacone przez ZUS nie pokryje pełnej wartości szkody. Od pracodawcy można również domagać się zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz renty na zasadach przewidzianych w Kodeksie cywilnym. Warunkiem wystąpienia z pozwem w takiej sytuacji jest jednakże ukończenie procedury ubiegania się o wypłatę jednorazowego odszkodowania przez ZUS, ponieważ odpowiedzialność pracodawcy ma charakter subsydiarny względem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (tak wyrok Sądu Najwyższego, II PK 65/09).

Na poszkodowanym, który dochodzi odszkodowania przed sądem na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym spoczywa ciężar dowodowy w zakresie cywilnej odpowiedzialności odszkodowawczej. Oznacza to, że poszkodowany musi udowodnić ciążącą na pracodawcy odpowiedzialność z tytułu czynu niedozwolonego; poniesioną szkodę (uszczerbek zdrowiu – a ściślej uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia); związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem będącym wypadkiem przy pracy a powstaniem szkody. Problematyczne jest ustalenie czy pracodawca odpowiada za wypadek przy pracy na zasadzie winy czy na zasadzie ryzyka, co ma bezpośrednie przełożenie na obowiązki dowodowe stron. Jeśli zakład pracy pracodawcy wprawiany jest w ruch za pomocą sił przyrody (tj. np. paliw kopalnych, pary, elektryczności) wówczas w orzecznictwie przyjmuje się, że pracodawca będzie ponosił odpowiedzialność za szkodę w wyniku wypadku przy pracy na zasadzie ryzyka (tak m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23 marca 2016 r. III APa 33/15, wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 13 lutego 2018 r., III APa 17/17). Jeżeli jednak zakład pracodawcy nie jest wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody, wówczas jego odpowiedzialność będzie rozpatrywana na zasadzie winy, co oznacza, że poszkodowany oprócz podstawowych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej, będzie zobowiązany do udowodnienia pracodawcy winy za to, że doszło do wypadku.

Należy również pamiętać, ze niektórzy pracodawcy posiadają ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej obejmujące wypadki przy pracy. W takiej sytuacji pracodawca może odesłać poszkodowanego do swojego ubezpieczyciela.